Faydalı Linkler

Ülkelerin U.Y.Ç. Linkleri

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ)

1. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI

Türkiye'de yükseköğretimde Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ) oluşturulmasına yönelik ilk çalışmalar, Bologna Sürecinde 2005 yılında Bergen'de gerçekleştirilen ve ulusal yeterlilikler çerçevelerinin oluşturulmasını karara bağlayan Bakanlar Zirvesi sonrasında Yükseköğretim Kurulu tarafından başlatılmıştır. Yükseköğretim Kurulu tarafından 28.04.2006 tarih ve 2006/8 sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlık Kararı ile kurulan ilk Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu (YYK) üyeleri Yükseköğretim Kurulu ve Yükseköğretim Kurumları temsilcilerinden oluşturulmuş ve çalışmalarını 04.02.2008 tarihine kadar sürdürmüştür. Komisyon bu tarihler arasında sürdürdüğü çalışmalar sonucunda ağırlıklı olarak Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (QF-EHEA Qualifications Framework for European Higher Education Area) düzey tanımlayıcılarını kullanarak UYÇ'yi yükseköğretimin her düzeyi (önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora) sonunda asgari olarak kazanılması gereken bilgi, beceri veyetkinliklere göre tanımlamıştır. Bu kapsamda öğrenme çıktıları ile ifade edilen "Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi"nin ilk taslak çalışmasını ilgili paydaşların görüşlerine ve katkılarına sunmuştur.

10.07.2008 tarihinde Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından UYÇ çalışmalarını daha geniş bir ölçekte sürdürmek üzere Komisyon üyeleri yenilenmiş, Komisyon çalışmalarına destek vermek üzere farklı üniversitelerden ve disiplinlerden deneyimli akademisyenlerin katılımıyla  "Yükseköğretim Yeterlilikler Çalışma Grubu" ve Yükseköğretim Genel Kurulu'nun 21.05.2009 tarih ve 2009.10 sayılı kararı ile de Yükseköğretim Sanat Eğitimi Yeterlilikleri ve Mesleki Eğitim Yeterlilikleri Çalışma Grupları kurularak, ilgili alandaki hazırlık çalışmalarına hız verilmiştir.

Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu ve Çalışma Grubu yapmış oldukları çalışmaları Ocak 2009 ayında "Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi Ara Raporu" şeklinde hazırlamış ve gerek belirlenen geniş bir paydaş grubuna, gerek tüm kamuoyunun görüşlerine Yükseköğretim Kurulu Web sayfası üzerinden sunmuştur. Daha sonra Komisyon ve Çalışma Grubu, paydaşlardan gelen görüşler doğrultusunda "Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi"nin oluşturulmasına yönelik aşağıda özetlenen çalışmaları gerçekleştirmiştir.

1.1. TYYÇ'nin Oluşturulma Süreci ve Takvimi

Bologna sürecine dahil ülkelerin ulusal yeterlilikler çerçevelerini oluşturma süreçleri ve bu süreçleri oluşturmada yapılması gereken çalışmalar Bologna Yeterlilikler Çalışma Grubu tarafından oluşturulan 11 aşamada toplanmıştır. Ülkelerin, ulusal yeterlilikler çerçevesi (UYÇ) çalışmalarını bu aşamaları takip ederek bir takvim doğrultusunda sürdürmeleri ve 2010 (en geç 2012) yılına kadar tamamlamaları gerektiği belirtilmiştir. Bu çerçevede çalışmalarını sürdüren Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu ve Çalışma Grubu, 11 aşamada tamamlanması öngörülen ulusal yeterlilikler oluşturma sürecinde yapılacak olan çalışmaların takvimini aşağıda gösteridiği şekilde belirlemiştir.

TYYÇ'nin Oluşturulma Aşamaları ve Tamamlanma Tarihleri

2006 yılında başlatılmış olan TYYÇ'nin hazırlanması ile ilgili çalışmaların Eylül 2008'de yapılan yeni takvime göre onaylanmasının Ocak 2010 yılına kadar, gerekli idari organizasyonel yapılanmanın ise Subat 2010'a kadar tamamlanması öngörülmektedir. Çerçevenin öncelikle pilot ölçekte belirlenecek olan kurum ve programlarda uygulanması Ocak 2011'de, tüm kurumları ve programları kapsayacak şekilde uygulanmasının ise 2012 yılı sonuna kadar tamamlanması planlanmıştır. Yükseköğretim kurumları tarafından verilen yeterliliklerin ulusal kalite güvencesi sistemi ile TYYÇ'ye dâhil edilmesi çalışmalarının 2012-2015 yılları arasında, çerçevenin Avrupa Üst Yeterlilikler Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi çalışmalarının ise 2010-2012 yılları arasında tamamlanması öngörülmüştür. TYYÇ'ye ait çalışmaların ve gelişmelerin yer alacağı TYYÇ web sayfasının ise 2010 yılı içerisinde hazırlanması ve Ocak 2011'de kullanıma açılması beklenmektedir.

1.2. TYYÇ'nin Tasarımı

Ulusal Yeterlilikler Komisyonu ve Çalışma Grubu, kurulduğu tarihten günümüze kadar çalışmalarını ağırlıklı olarak TYYÇ'nin tasarımı ve düzey tanımları üzerinde odaklamıştır. Bu kapsamda, Türkiye Yükseköğretim Sistemi'nin yapısı, düzeyleri ve her bir düzey içerisinde verilen dereceler ve UYÇ'nin tasarımının içermesi gereken genel unsurlar göz önünde tutularak, çalışmalar yürütülmüş ve paydaş görüşleri de göz önünde tutularak TYYÇ'nin tasarımında aşağıda belirtilen unsurları tamamlanmıştır.

1.2.1.   TYYÇ'de yer alacak düzeyler

Türk Yükseköğretim Sisteminin mevcut yapısı Bologna sürecinde öngörülen 3 düzeyli (lisans, yüksek lisans ve doktora) sisteme uyumludur. Ayrıca, her iki Avrupa Üst Yeterlilikler Çerçevelerinde öngörülen ve ara yeterlilikler olarak nitelendirilen "kısa düzey (Kısa Düzey -QF-EHEA ve 5. Düzey-EQF-LLL) Türk Yükseköğretim Sisteminde "önlisans" derecesi olarak verilmektedir. Bu nedenle, TYYÇ'nin mevcut hali ile önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerini kapsayacak şekilde 4 (dört) düzey ile tanımlanmasının uygun olacağı görülmüştür.

1.2.2.   Her bir TYYÇ düzeyi için eğitim-öğretim yeterlilik profilleri

Türk Yükseköğretim Sisteminin her bir düzeyinde farklı öğrenme çıktıları ile tanımlanabilecek yeterlilikler olduğu bilinmektedir. Her bir yükseköğretim düzeyinde öğrenme çıktıları açısından farklılığı olan bu öğrenim programlarının (yeterlilikler gruplarının) sınıflandırılması aşağıda verilmektedir.

Türkiye Yükseköğretim Sistemi Düzeyleri ve Her  Bir Düzeyde Farklı Öğrenme Çıktıları Olan Yeterlilikler

TYYÇ kapsamında bu yeterlilikler gruplarının ayrı profiller ve kazandırdığı dereceler ile tanımlanmaları TYYÇ'nin saydamlığı ve anlaşılabilirliği açısından önemli bir çalışma konusudur. TYYÇ içerisindeki bu farklı öğrenme çıktıları olan yeterliliklerin nasıl yer alması ve tanımlanması gerektiği yönünde Komisyon ve Çalışma Grubu 3 farklı öneri geliştirmiş ve bunları "Türkiye Yükseköğretim Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Ara Raporu"  ile paydaşların görüşlerine sunmuştur.

Paydaşlardan gelen görüşler doğrultusunda, öncelikle TYYÇ'nin düzeyleri itibariyle farklı yeterliliklere sahip 3 (üç) ayrı yükseköğretim yeterlilikler çerçevesinden oluşması uygun görülmüştür. Yükseköğretim sistemi içerisinde Tablo 3'de gösterilen önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde mevcut yeterlilikleri (Profilleri) öğrenme çıktılarına göre akademik ağırlıklı (1) yükseköğretim yeterlilikleri, (2) mesleki eğitim ağırlıklı yeterlilikler ve (3) sanat eğitimi yeterlilikleri olarak sınıflandırılmıştır. Daha sonra her bir alan için oluşturulmuş olan Çalışma Gruplarının çalışmaları sonucunda sanat eğitimi yeterliliklerinin yükseköğretim yeterlilikleri içerisinde ifade edilebileceği görülmüş ve TYYÇ kapsamında yer alacak olan yeterlilik profillerinin (1) Yükseköğretim Yeterlilikleri, (2) Yükseköğretim Mesleki Eğitim Yeterlilikleri olarak gruplandırılması uygun görülmüştür. Bunlar  aşağıda gösterilmektedir.

TYYÇ Düzeyleri Yeterlilik Profilleri

1.2.3.   TYYÇ'nin her bir düzeyi ve/veya profili için verilen dereceler (diplomalar)

Türkiye yükseköğretim sistemi içerisinde her bir düzey için verilen derecelerin türü bellidir ve bunlar; önlisans düzeyinde: lisans programları içerisinde önlisans, lisans düzeyinde: fakülte, yüksekokul ve konservatuvar lisans, yüksek lisans, düzeyinde: tezli ve tezsiz yüksek lisans ve doktora düzeyinde: doktora, tıpta uzmanlık ve sanatta doktora dereceleridir.

1.2.4.   TYYÇ'nin her bir düzeyi için kredi (AKTS) ve öğrenci çalışma yükü

TYYÇ kapsamında yer alan her bir eğitim-öğretim düzeyi (önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora) için toplam eğitim süresi, kredi (AKTS) ve öğrenci çalışma yükü aralıkları aşağıda gösterilmektedir

TYYÇ Düzeyleri için Toplam Kredi (AKTS) ve Öğrenci Çalışma Yükü Aralıkları*

* Birakademik eğitim-öğretim yılı 60 AKTS ve 1500-1800 saat iş yükü esas alınarak hesaplanmıştır.

1.2.5.   Düzeylerin tanımlanması için kullanılan genel düzey tanımlayıcıları ve TYYÇ'nin tanımlanması

Komisyon ve Çalışma Grubu tarafından TYYÇ'nin düzeylerinin Avrupa Yeterlilik Çerçeveleri Düzeyleri ile ilişkilendirilmesinde kullanılacak üst çerçevenin Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından önerilen ve QF-EHEA ile de uyumlu olan EQF-LLL'in (European Qualifications Framework- Life Long Learning - Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Yaşam Boyu Öğrenme) benimsenmesi uygun görülmüştür. Dolayısıyla, TYYÇ düzeylerinin tanımlanmasında kullanılacak olan düzey tanımlayıcılarının, yukarıda açıklanan nedenlerle, EQF-LLL'in düzey tanımlayıcıları ile uyumlu düzey tanımlayıcılarının kullanılması kararlaştırılmıştır.

Bu seçimin en önemli nedenlerinden biri,EQF-LLL'in yükseköğretim yeterliliklerinin zaman içerisinde yaşam boyu öğrenim çerçevesinde ilk ve orta öğretim yeterlilikleri ile birlikte informal ve tecrübeye dayalı kazanılmış yeterlilikler ile ilişkilendirilmesinde sunmuş olduğu esnekliği; diğeri ise Türkiye Yükseköğretim Sistemi içerisinde mesleki eğitimin, meslek yüksekokulları ve ağırlıklı olarak bir mesleğe yönelik öğrenim kazandıran yüksek okullar ile önemli bir yeri olduğu ve EQF-LLL'in bu alanı da kapsamasıdır. Bu yaklaşımla, Türk Eğitim Sisteminde mevcut tüm yeterlilikler ile zaman içerisinde geliştirilecek yeterliliklerin birbirleri ile bir bütünlük içerisinde tanımlanabileceği ve ilişkilendirilebileceği, tüm eğitim ve öğretimi kapsayan bir Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi'nin oluşturulabileceği düşünülmüştür.

Bu doğrultuda öncelikle, Türkiye Yükseköğretim Sistemi içerisinde Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi kapsamında yükseköğretimin tüm düzeylerini ve bu düzeylerin yeterlilik profillerini (farklılıklarını) kapsayacak şekilde önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyleri için EQF-LLL düzey tanımlayıcıları (genel öğrenme çıktıları) kullanılarak düzey tanımları hazırlanmış ve TYYÇ'nin yukarıda belirtilen diğer tasarım unsurları ile birlikte Yükseköğretim Genel Kurulu'nun 21.01.2010 tarihli toplantısında kabul edilmiştir.

Temel Alan Yeterlilikleri Çalışmaları

TYYÇ Temel Alan Yeterliliklerinin tanımlanmasında görev alacak olan Temel Alan Yeterlilikler Çalışma Grupları Üyelerinin ilgili temel alanlarda yetkin kişiler arasından seçilebilmesini teminin YÖK tarafından Üniversitelerarası Kurul'a bir yazı gönderilerek ÜAK'ın Eğitim Komisyonları tarafından her bir alan için 6 dekan isminin önerilmesi istenmiştir. Önerilen isimler ile 15 Mart 2010 tarihinde Hacettepe Üniversitesi'nde gerçekleştirilen tanışma ve bilgilendirme toplantısında, grupların kendi aralarında bir kişiyi yürütücü olarak seçmeleri istenmiştir. Bu seçim sonucunda temel alanlar ve yürütücüleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
1-Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Bilimleri Alanı: Prof. Dr. Meral Aksu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanı
2-Sanat Alanı: Prof. Dr. Zehra Çobanlı, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı
3-Beşeri Bilimler Alanı: Prof. Dr. Nadir Suğur, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi
4-Sosyal ve Davranış Bilimleri Alanı: Prof. Dr. Sedat Murat, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi
5-Gazetecilik ve Enformasyon Alanı: Prof. Dr. Nejdet Atabek, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Dekanı
6-İşletme ve Yönetim Bilimleri Alanı: Prof. Dr. Ömer Torlak, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı
7-Hukuk Alanı: Prof. Dr. Mustafa Akkaya, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı
8-Yaşam Bilimleri/Doğa Bilimleri/Matematik ve İstatistik Alanı : Prof. Dr. İ. Naci Cangül, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı
9-Bilgisayar/Mühendislik/Üretim ve İşleme Alanı: Prof. Dr. Zafer Dursunkaya, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanı
10-Mimarlık ve Yapı Alanı: Prof. Dr. Haluk Pamir, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı
11-Tarım, Ormancılık, Hayvancılık ve Su Ürünleri Alanı: Prof. Dr. Ayzin Küden, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı
12-Veterinerlik Alanı: Prof. Dr. Rıfkı Hazıroğlu, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dekanı
13-Sağlık Alanı: Prof. Dr. Sadık Kılıçturgay, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı
14-Kişisel Hizmetler Alanı: Prof. Dr. Salih Kuşluvan, Nevşehir Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dekanı
*"Ulaştırma Hizmetleri" ve " Çevre Koruma" temel alanları için de ayrı çalışma grupları ihtiyaç doğrultusunda sonradan oluşturulmuş ve bu alanlarda da yeterlilik belirleme çalışmaları tamamlanmıştır.
Temel alan çalışmalarının yöntemi ile ilgili açıklayıcı bilgi:
Her bir temel alanda alan yürütücüsü başkanlığında ortalama 8-10 kişiden oluşan çalışma grupları mevcuttur. Alan yürütücüleriyle 26 Mart 2010 ve 19 Nisan 2010 tarihlerinde YÖK'te bir araya gelinmiş ve çalışmalarını hangi metodolojiye göre yürütecekleri TYYÇ Çalışma Grubu üyeleri ve Bologna Uzmanları tarafından açıklanmıştır.  Bu gruplar çeşitli zamanlarda kendi aralarında bir araya gelerek kendi alanlarıyla ilgili yeterlilikleri belirlemişlerdir. Her bir çalışma grubuna, hazırlayacakları yeterliliklerdeki terminolojik ve dil uyumunu sağlamaya yardımcı olmaları açısından Bologna Süreci ve yeterlilikler çalışmalarında tecrübe sahip bir ya da birkaç Bologna Uzmanı ve/veya TYYÇ Çalışma Grubu üyesi dahil edilmiştir.
14 Haziran 2010 tarihinde tüm alan yürütücüleriyle bir toplantı daha yapılmış ve bu toplantıda her alandaki çalışmanın sonuçlarının paylaşılması istenmiştir. Her grup çalışmalarını tamamlamış olmakla birlikte, biçim ve içerik açısından bazı eksiklikler tespit edilmiş ve her alan raporunun tek bir formatta olması ve dil birliğinin sağlanması açısından Redaksiyon Komitesi kurulması kararlaştırılmıştır.

Redaksiyon Komitesi'nin çalışmalarını tamamlamasının ardından 13 Ocak 2011 tarihli YÖK Genel Kurul'unda TYYÇ Temel Alan Yeterlilikleri kabul edilmiştir ve web sayfamız üzerinden sürekli geliştirilme ve güncelleme çalışmaları devam edecektir.